فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) یک روش تصمیم گیر است که تصمیم گیرنده (یا گروه تصمیم گیری) را قادر می سازد تا مساله مورد نظر خود را شکل داده و بر اساس ساختار حاصله، مقایساتی را جهت تعیین اولویت گزینه های مطرح در تصمیم گیری انجام دهد. فرایند (AHP) مستلزم مقایسات زوجی است و تصمیم گیرنده کار خود را با ترسیم سلسله مراتب کلی تصمیم خود شروع می کند، سلسله مراتب عوامل و گزینه های مختلفی که در تصمیم باید در نظر گرفته شود را مشخص می کند. سپس مقایسه های زوجی صورت می گیرد که به تعیین و ارزیابی عوامل منتهی می شود. در این روش گزینه ای که بیشترین ارزش وزنی را کسب نماید به عنوان بهترین گزینه انتخاب می شود. از جمله مهمترین مزایای این روش استفاده از آن در تصمیم گیری با معیارهای کیفی می باشد. مزیت دیگر این روش ساختار دادن به مساله تصمیم گیری با تشکیل سلسله مراتب می باشد. طبقه بندی معیارها از بالا به پایین درخت باعث می گردد تا مسائل پیچیده به صورت سیستماتیک توسط AHP مورد بررسی قرار گیرد. هم اکنون کاربرد AHP بیشتر در تصمیم گیری سیستمهای اقتصادی- اجتماعی از تخصیص منابع، ارزیابی عملکرد، تعیین توالی کار و سایرموارد می باشد. این روش یک روش تصمیم گیری است که تصمیم گیرنده را قادر می سازد تا مساله مورد نظر را شکل داده و بر اساس ساختار حاصله، مقایساتی را جهت تعیین اولویت گزینه های مطرح در تصمیم گیری انجام دهد. این تکنیک برای اولین بار در سال ۱۹۸۰ توسط توماس ساعتی  مطرح شد. از مزایایی دیگر این روش، استفاده از آن در تصمیم گیری با معیارهای کیفی می باشد.

مراحل به کارگیری روش تحلیل سلسله مراتبی

در بکارگیری روش AHP برای مساله تصمیم گیری، چهار مرحله اساسی به شرح زیر وجود دارد:

مرحله اول شامل بنا کردن سلسله مراتب و طبقه بندی مساله مورد نظراست. به این ترتیب که در راس سلسله مراتب، هدف کلی و کلان موضوع تصمیم گیری و در مراتب پایین تر، صفات و معیارهایی که به نحوی در کیفیت هدف تاثیر دارند قرار گرفته (چنانچه لازم باشد می توان معیارها را به زیر گروه های جزیی تر تقسیم کرد) و بالاخره در آخرین سطح گزینه ها و انتخاب تصمیم گیری قرار می گیرند. این وضعیت یک چارچوب کلی و استاندارد بوجود می آورد که صرف نظر از نوع مسئله برای کلیه مسایل یکسان خواهد بود. تعداد سطوح بستگی به پیچیدگی مساله دارد. از آنجایی که اصول مدل AHP بر مقایسات زوجی استوار است، ساعتی پیشنهاد می کند که حتی المقدور تعداد عوامل در هر سطح از ۹ عامل تجاوز ننماید. البته این امر به لحاظ نظری الزاماً محدودیتی برای این روش محسوب نمی گردد.

مرحله دوم شامل مقایسات زوجی عوامل مندرج در هر سطح از سلسله مراتب در جوابگویی به تحقق هدف یا تامین احتیاجات هدف یا عوامل سطح بالاتر  می باشد. این مقایسات در ماتریسی به نام ” ماتریس مقایسات زوجی[۱]” درج می شود. این ماتریس دو خاصیت عمده دارد. اول آن که قطر این ماتریس عدد یک است و دوم آن که ترجیح عوامل نسبت به یکدیگر خاصیت معکوس پذیری[۲] دارند.

جهت مقایسه دو گزینه باهم، از جدول زیر استفاده می گردد.

جدول (۱)تخصیص اعداد ۱ تا ۹ و کمی سازی گزینه ها (تشریح طیف ساعتی)( قدسی پور، ۱۳۸۵، ص ۷۱)

مرحله سوم از فرایند مدل زوجی، محاسبه وزن نسبی عوامل هر سطح محاسبه می باشد.

مرحله چهارم فرایند مدل AHP شامل تعیین اهمیت نسبی هر کدام از گزینه های تصمیم گیری در رابطه با معیارها و هدف کلی مساله مورد نظر است.